Liste des consuls de la République romaine

page de liste de Wikipédia

Cette liste des consuls de la République romaine recense les noms des consuls de la fondation de la République en jusqu'à l'instauration du principat par Auguste en [n 1] Dans l'Antiquité, cette liste des consuls est appelée Fastes consulaires et sert de calendrier de référence. En effet, les Romains repèrent souvent l'année en donnant les noms des consuls ordinaires élus, ce qui fait d'eux des magistrats éponymes.

Reconstitution de la liste des consuls modifier

Le manque de fiabilité des sources modifier

Plusieurs difficultés apparaissent pour reconstituer une liste de consuls dans les premiers siècles de la République. Selon Tite-Live, les archives de Rome auraient été détruites lors du sac de Rome par les Gaulois et reconstituées aussitôt après[a 1]. Les historiens modernes ne sont pas certains que les fastes aient été détruits lors de ce sac, surtout si leurs supports sont en pierre ou en bronze[1]. Néanmoins, les fastes des magistrats des premiers temps de la République restent très controversés, surtout à cause du fait qu'ils ont pu être modifié ultérieurement afin d'augmenter le prestige d'une famille[2].

Autre problème, avant 153 av. J.-C., l'entrée en fonction des consuls ne se fait pas au premier janvier, donc les mandats ne coïncident pas avec l'année calendaire. De plus, si les consulats durent en principe douze mois, des périodes de dictature ou des séries d'interrois peuvent s'intercaler entre les consulats et introduisent des irrégularités.

Le problème de la datation modifier

Les historiens romains élaborent à la fin du Ier siècle av. J.-C. une chronologie complète de l'histoire romaine dans laquelle ils datent la création de la République en 509 av. J.-C. Cette chronologie, baptisée chronologie varronienne du nom de l'historien Varron, est reconnue officiellement au début de l'Empire. Elle est notamment utilisée par Tite-Live. Toutefois, l'exactitude de la chronologie varronienne est aujourd'hui remise en cause et on observe un décalage entre les dates fournies par Tite-Live et d'autres historiens antiques comme Polybe ou Diodore de Sicile. Par exemple, Tite-Live date le sac de Rome de 390 alors que Polybe le place en 386.

Les historiens ne s'accordent pas sur la période de cinq ans sans consuls entre 375 et 371 av. J.-C., à la suite du blocage des élections par les tribuns de la plèbe Caius Licinius Stolon et Lucius Sextius Lateranus, présente dans la chronologie. Tite-Live présente ces cinq années comme solitudo magistratuum, à l'inverse de Diodore de Sicile qui n'admet qu'une année. D'autres problèmes se posent pour quatre années de dictature sans consul : 333, 324, 309 et 301 av. J.-C. Selon la chronologie varronienne, lors de ces quatre années, un dictateur aurait été élu pour un mandat d'un an et non de six mois comme le veut la tradition. Ces irrégularités ont probablement été introduites pour corriger des erreurs transmises par les auteurs plus anciens en allongeant par exemple la durée de l'anarchie politique ou la durée des dictatures. Néanmoins, en dépit de ces erreurs reconnues, la littérature académique continue de se servir de la chronologie varronienne par convention[3].

Les sources antiques modifier

Les fastes consulaires capitolins (fasti consulari capitolini) constituent une source épigraphique précieuse pour la reconstitution de la liste des consuls. Affichés sur les montants intérieurs des arcs d'Auguste du Forum Romain, les fastes sont partiellement retrouvés entre 1546 et 1547 et conservés dans les musées du Capitole depuis 1586. Ils contiennent entre autres la liste des consuls éponymes entre 483 et 19 av. J.-C.[4] Les Actes des Frères Arvales et les Fastes d'Ostie, bien qu'également fragmentaires, offrent des renseignements complémentaires.

En plus des sources épigraphiques, les historiens modernes peuvent s'appuyer sur les annales d'historiens antiques comme Tite-Live, Denys d'Halicarnasse ou Diodore de Sicile et sur les fastes reconstitués par les chroniqueurs du Bas-Empire et de l'Antiquité tardive comme le Chronographe de 354, les Fasti Hispani d'Hydace de Chaves, la chronique de Cassiodore et le Chronicon Paschale.

Liste des consuls de la République romaine modifier

VIe siècle av. J.-C. modifier

An Consuls ( : patriciens et  : plébéiens)
509 Lucius Junius Brutus** Lucius Tarquinius Collatinus*
Suff. : *Publius Valerius Publicola I, **Spurius Lucretius Tricipitinus*** et ***Marcus Horatius Pulvillus I
508 Publius Valerius Publicola II Titus Lucretius Tricipitinus I
507 Publius Valerius Publicola III Marcus Horatius Pulvillus II
506 Spurius Larcius Flavius I Titus Herminius Aquilinus
505 Publius Postumius Tubertus I Marcus Valerius Volusus
504 Publius Valerius Publicola IV Titus Lucretius Tricipitinus II
503 Publius Postumius Tubertus II Agrippa Menenius Lanatus
502 Spurius Cassius Vecellinus I Opiter Verginius Tricostus
501 Titus Larcius Flavus I Postumius Cominius Auruncus I
Dictature : Titus Larcius Flavus [n 2]

Ve siècle av. J.-C. modifier

An Consuls ( : patriciens et  : plébéiens)
500 Manius Tullius Longus Servius Sulpicius Camerinus Cornutus
499 Titus Aebutius Helva Caius Veturius Geminus Cicurinus
Dictature : Aulus Postumius Albus Regillensis [n 3]
498 Titus Larcius Flavus II Quintus Cloelius Siculus
497 Aulus Sempronius Atratinus I Marcus Minucius Augurinus I
496 Aulus Postumius Albus Regillensis Titus Verginius Tricostus Caeliomontanus
495 Appius Claudius Sabinus Regillensis Publius Servilius Priscus Structus
494 Aulus Verginius Tricostus Caeliomontanus Titus Veturius Geminus Cicurinus
Dictature : Manius Valerius Volusus Maximus
493 Spurius Cassius Vecellinus II Postumius Cominius Auruncus II
492 Titus Geganius Macerinus Publius Minucius Augurinus
491 Aulus Sempronius Atratinus II Marcus Minucius Augurinus II
490 Spurius Larcius Flavius II Quintus Sulpicius Camerinus Cornutus
489 Caius Iulius Iullus Publius Pinarius Mamercinus Rufus
488 Spurius Nautius Rutilus Sextus Furius Medullinus
487 Titus Sicinius Sabinus Caius Aquillius Tuscus
486 Spurius Cassius Vecellinus III Proculus Verginius Tricostus Rutilus
485 Quintus Fabius Vibulanus I Servius Cornelius Maluginensis
484 Kaeso Fabius Vibulanus I Lucius Aemilius Mamercinus I
483 Marcus Fabius Vibulanus I Lucius Valerius Potitus Publicola I
482 Quintus Fabius Vibulanus II Caius Iulius Iullus
481 Kaeso Fabius Vibulanus II Spurius Furius Fusus
480 Marcus Fabius Vibulanus II Cnaeus Manlius Cincinnatus
479 Kaeso Fabius Vibulanus III Titus Verginius Tricostus Rutilus
478 Lucius Aemilius Mamercinus II Caius Servilius Structus Ahala*
Suff. : *Opiter Verginius Esquilinus
477 Caius Horatius Pulvillus I Titus Menenius Lanatus
476 Aulus Verginius Tricostus Rutilus Spurius Servilius Priscus Structus
475 Publius Valerius Publicola I Caius Nautius Rutilus I
474 Aulus Manlius Vulso Lucius Furius Medullinus
473 Lucius Aemilius Mamercinus III Vopiscus Iulius Iullus
ou
Lucius Aemilius Mamercinus III Opiter Verginius Esquilinus II
472 Lucius Pinarius Mamercinus Rufus Publius Furius Medullinus Fusus
471 Titus Quinctius Capitolinus Barbatus I Appius Claudius Crassinus Regillensis Sabinus
470 Lucius Valerius Potitus Publicola II Tiberius Aemilius Mamercinus I
469 Titus Numicius Priscus Aulus Verginius Tricostus Caeliomontanus
468 Titus Quinctius Capitolinus Barbatus II Quintus Servilius Priscus I
467 Tiberius Aemilius Mamercinus II Quintus Fabius Vibulanus I
466 Quintus Servilius Priscus II Spurius Postumius Albus Regillensis
465 Titus Quinctius Capitolinus Barbatus III Quintus Fabius Vibulanus II
464 Aulus Postumius Albus Regillensis Spurius Furius Medullinus Fusus I
463 Publius Servilius Priscus Lucius Aebutius Helva
462 Lucius Lucretius Tricipitinus Titus Veturius Geminus Cicurinus
461 Publius Volumnius Amintinus Gallus Servius Sulpicius Camerinus Cornutus
460 Publius Valerius Publicola* II Caius Claudius Sabinus Regillensis
Suff. : *Lucius Quinctius Cincinnatus
459 Quintus Fabius Vibulanus III Lucius Cornelius Maluginensis Uritus Cossus
458[n 4] Caius Nautius Rutilus II Lucius Minucius Esquilinus Augurinus
Dictature : Lucius Quinctius Cincinnatus I
ou[n 5]
Caius Nautius Rutilus II Carve(tus)* ?
Suff. : *Lucius Minucius Esquilinus Augurinus
457[n 6] Caius Horatius Pulvillus II Quintus Minucius Esquilinus Augurinus
ou[n 7]
Marcus Fabius Vibulanus (I) Lucius Quinctius Cincinnatus (II)
456 Marcus Valerius Maximus Lactuca Spurius Verginius Tricostus Caeliomontanus
455 Titus Romilius Rocus Vaticanus Caius Veturius Cicurinus
454 Spurius Tarpeius Montanus Capitolinus Aulus Aternius Varus Fontinalis
453 Sextus Quinctilius Varus* Publius Curiatius Fistus Trigeminus
Suff. : *Spurius Furius Medullinus Fusus II
452 Titus Menenius Lanatus Publius Sestius Capitolinus Vaticanus
451 Appius Claudius Crassus Regillensis Sabinus Titus Genucius Augurinus
Premier collège des décemvirs
450 Premier et second collèges des décemvirs
449 Second collège des décemvirs
Marcus Horatius Barbatus Lucius Valerius Potitus
448 Spurius Herminius Coritinesanus Aquilinus Titus Verginius Tricostus Caeliomontanus
447 Caius Iulius Iullus I Marcus Geganius Macerinus I
446 Titus Quinctius Capitolinus Barbatus IV Agrippa Furius Fusus
445 Marcus Genucius Augurinus Caius Curtius Philo
444 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
Lucius Papirius Mugillanus Lucius Sempronius Atratinus
443 Titus Quinctius Capitolinus Barbatus V Marcus Geganius Macerinus II
442 Postumius Aebutius Helva Cornicen Marcus Fabius Vibulanus
441 Caius Furius Pacilus Fusus Manius Papirius Crassus
440 Proculus Geganius Macerinus Lucius Menenius Lanatus
439 Titus Quinctius Capitolinus Barbatus VI Agrippa Menenius Lanatus
Dictature : Lucius Quinctius Cincinnatus II
438 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
437 Marcus Geganius Macerinus III Lucius Sergius Fidenas I
Dictature : Mamercus Aemilius Mamercinus I
436 Lucius Papirius Crassus I Marcus Cornelius Maluginensis
435 Caius Iulius Iullus II Lucius Verginius Tricostus I
Dictature : Quintus Servilius Structus Priscus Fidenas I
434[n 8] (Caius Iulius Iullus III) (Lucius Verginius Tricostus II)
Dictature : Mamercus Aemilius Mamercinus II
ou
Tribunat militaire à pouvoir consulaire
Dictature : Mamercus Aemilius Mamercinus II
433 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
432 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
431 Titus Quinctius Pœnus Cincinnatus I Cnaeus Iulius Mento
Dictature : Aulus Postumius Tubertus
430 Lucius Papirius Crassus II Lucius Iulius Iullus
429 Lucius Sergius Fidenas II Hostus Lucretius Tricipitinus
428 Titus Quinctius Pœnus Cincinnatus II Aulus Cornelius Cossus
427 Lucius Papirius Mugillanus Caius Servilius Structus Ahala
426 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
Dictature : Mamercus Aemilius Mamercinus III
425 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
424 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
423 Caius Sempronius Atratinus Quintus Fabius Vibulanus Ambustus
422 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
421 Numerius Fabius Vibulanus Titus Quinctius Capitolinus Barbatus
420 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
419 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
418 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
Dictature : Quintus Servilius Structus Priscus Fidenas II
417 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
416 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
415 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
414 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
413 Lucius Furius Medullinus I Aulus Cornelius Cossus
412 Caius Furius Pacilus Quintus Fabius Ambustus Vibulanus
411 Spurius Nautius Rutilus Marcus Papirius Mugillanus
410 Manius Aemilius Mamercinus Caius Valerius Potitus Volusus
409 Lucius Furius Medullinus II Cnaeus Cornelius Cossus
408 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
Dictature : Publius Cornelius Rutilus Cossus
407 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
406 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
405 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
404 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
403 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
402 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
401 Tribunat militaire à pouvoir consulaire

IVe siècle av. J.-C. modifier

An Consuls ( : patriciens et  : plébéiens)
400 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
399 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
398 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
397 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
396 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
Dictature : Marcus Furius Camillus I
395 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
394 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
393 Lucius Valerius Potitus* I Publius Cornelius Maluginensis*
Suff. : *Lucius Lucretius Tricipitinus et *Servius Sulpicius Camerinus
392 Lucius Valerius Potitus II Marcus Manlius Capitolinus
391 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
390 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
Dictature : Marcus Furius Camillus II
389 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
Dictature : Marcus Furius Camillus III
388 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
387 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
386 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
385 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
Dictature : Aulus Cornelius Cossus
384 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
383 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
382 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
381 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
380 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
Dictature : Titus Quinctius Cincinnatus Capitolinus
379 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
378 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
377 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
376 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
375 Aucun magistrat élu
374 Aucun magistrat élu
373 Aucun magistrat élu
372 Aucun magistrat élu
371 Aucun magistrat élu
370 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
369 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
368 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
Dictatures : Marcus Furius Camillus IV et Publius Manlius Capitolinus
367 Tribunat militaire à pouvoir consulaire
Dictature : Marcus Furius Camillus V
366 Lucius Aemilius Mamercinus I Lucius Sextius Lateranus
365 Quintus Servilius Ahala I Lucius Genucius Aventinensis I
364 Caius Sulpicius Peticus I Caius Licinius Stolon I
363 Lucius Aemilius Mamercinus II Cnaeus Genucius Aventinensis
Dictature : Lucius Manlius Capitolinus Imperiosus
362 Quintus Servilius Ahala II Lucius Genucius Aventinensis II
Dictature : Appius Claudius Crassus Inregillensis Sabinus
361 Caius Sulpicius Peticus II Caius Licinius Stolon II
Dictature : Titus Quinctius Pennus Capitolinus Crispinus
360 Marcus Fabius Ambustus I Caius Poetelius Libo Visolus I*
Dictature : Quintus Servilius Ahala
359 Cnaeus Manlius Capitolinus Imperiosus I Marcus Popillius Laenas I
358 Caius Fabius Ambustus Caius Plautius Proculus
Dictature : Caius Sulpicius Peticus
357 Cnaeus Manlius Capitolinus Imperiosus II Caius Marcius Rutilus I
356 Marcus Fabius Ambustus II Marcus Popillius Laenas II
Dictature : Caius Marcius Rutilus
355 Caius Sulpicius Peticus III Marcus Valerius Publicola I
354 Marcus Fabius Ambustus III Titus Quinctius Poenus Capitolinus Crispinus I
353 Caius Sulpicius Peticus IV Marcus Valerius Publicola II
Dictature : Titus Manlius Imperiosus Torquatus I
352 Publius Valerius Publicola Caius Marcius Rutilus II
Dictature : Caius Iulius Iullus
351 Caius Sulpicius Peticus V Titus Quinctius Poenus Capitolinus Crispinus II
Dictature : Marcus Fabius Ambustus
350 Lucius Cornelius Scipio Marcus Popillius Laenas III
Dictature : Lucius Furius Camillus I
349 Lucius Furius Camillus Appius Claudius Crassus Inregillensis
Dictature : Titus Manlius Imperiosus Torquatus II
348 Marcus Valerius Corvus I Marcus Popillius Laenas IV
347 Titus Manlius Imperiosus Torquatus I Caius Plautius Vennox Hypsaeo I
346 Marcus Valerius Corvus II Caius Poetelius Libo Visolus II
345 Marcus Fabius Dorso Servius Sulpicius Camerinus Rufus
Dictature : Lucius Furius Camillus II
344 Titus Manlius Imperiosus Torquatus II Caius Marcius Rutilus III
Dictature : Publius Valerius Publicola
343 Marcus Valerius Corvus III Aulus Cornelius Cossus Arvina I
342 Quintus Servilius Ahala III Caius Marcius Rutilus IV
Dictature : Marcus Valerius Corvus
341 Lucius Aemilius Mamercinus Privernas I Caius Plautius Vennox Hypsaeo II
340 Titus Manlius Imperiosus Torquatus III Publius Decius Mus
Dictature : Lucius Papirius Crassus
339 Tiberius Aemilius Mamercinus Quintus Publilius Philo I
Dictature : Quintus Publilius Philo
338 Lucius Furius Camillus I Caius Maenius
337 Caius Sulpicius Longus I Publius Aelius Paetus
Dictature : Caius Claudius Crassus
336 Lucius Papirius Crassus I Kaeso Duilius
335 Marcus Valerius Corvus IV Marcus Atilius Regulus Calenus
Dictature : Lucius Aemilius Mamercinus Privernas I
334 Spurius Postumius Albinus Caudinus I Tiberius Veturius Calvinus I
333 Première année de dictature : Publius Cornelius Rufinus
332 Aulus Cornelius Cossus Arvina II Cnaeus Domitius Calvinus
Dictature : Marcus Papirius Crassus
331 Caius Valerius Potitus Flacus Marcus Claudius Marcellus
Dictature : Cnaeus Quintilius Varus
330 Lucius Papirius Crassus II Lucius Plautius Venno I
329 Lucius Aemilius Mamercinus Privernas II Caius Plautius Decianus (I ?)
328[n 9] Publius Cornelius Scapula Publius Plautius Proculus
ou[n 10]
Publius Cornelius Aulus Postumius
ou[n 11]
Publius Cornelius Scipio Barbatus Caius Plautius Decianus II
327 Lucius Cornelius Lentulus Quintus Publilius Philo II
Dictature : Marcus Claudius Marcellus
326 Lucius Papirius Cursor I Caius Poetelius Libo Visolus
325 Lucius Furius Camillus II Decimus Iunius Brutus Scaeva
324 Deuxième année de dictature : Lucius Papirius Cursor I
323 Caius Sulpicius Longus II Quintus Aulius Cerretanus I
322 Quintus Fabius Maximus Rullianus I Lucius Fulvius Curvus
Dictature : Aulus Cornelius Cossus Arvina
321 Spurius Postumius Albinus Caudinus II Tiberius Veturius Calvinus II
Dictatures : Quintus Fabius Ambustus et Marcus Aemilius Barbula Papus
320 Lucius Papirius Cursor II Quintus Publilius Philo III
Dictature : Lucius Cornelius Lentulus
319 Lucius Papirius Cursor III Quintus Aulius Cerretanus II
318 Marcus Folius Flaccinator Lucius Plautius Venno III
317 Quintus Aemilius Barbula I Caius Iunius Bubulcus Brutus I
316 Spurius Nautius Rutilus Marcus Popillius Laenas
Dictature : Lucius Aemilius Mamercinus Privernas II
315 Lucius Papirius Cursor IV Quintus Publilius Philo IV
Dictature : Quintus Fabius Maximus Rullianus
314 Caius Sulpicius Longus III Marcus Poetelius Libo
Dictature : Caius Maenius
313 Lucius Papirius Cursor V Caius Iunius Bubulcus Brutus II
Dictature : Caius Poetelius Libo Visolus
312 Marcus Valerius Maximus Corvinus I Publius Decius Mus I
Dictature : Caius Sulpicius Longus
311 Quintus Aemilius Barbula II Caius Iunius Bubulcus Brutus III
310 Quintus Fabius Maximus Rullianus II Caius Marcius Rutilus Censorinus
309 Troisième année de dictature : Lucius Papirius Cursor II
308 Quintus Fabius Maximus Rullianus III Publius Decius Mus II
307 Appius Claudius Caecus I Lucius Volumnius Flamma Violens I
306 Publius Cornelius Arvina I Quintus Marcius Tremulus I
Dictature : Publius Cornelius Scipio Barbatus
305 Lucius Postumius Megellus I Tiberius Minucius Augurinus *
Suff. : *Marcus Fulvius Curvus Paetinus
304 Publius Sulpicius Saverrio Publius Sempronius Sophus
303 Servius Cornelius Lentulus Lucius Genucius Aventinensis
302 Marcus Aemilius Paullus Marcus Livius Denter
Dictature : Caius Iunius Bubulcus Brutus
301 Quatrième année de dictature : Marcus Valerius Corvus

IIIe siècle av. J.-C. modifier

An Consuls ( : patriciens et  : plébéiens)
300 Marcus Valerius Corvus I Quintus Appuleius Pansa
299 Titus Manlius Torquatus* Marcus Fulvius Paetinus
Suff. : *Marcus Valerius Corvus II
298 Lucius Cornelius Scipio Barbatus Cnaeus Fulvius Maximus Centumalus
297 Quintus Fabius Maximus Rullianus IV Publius Decius Mus III
296 Appius Claudius Caecus II Lucius Volumnius Flamma Violens II
295 Quintus Fabius Maximus Rullianus V Publius Decius Mus IV
294 Lucius Postumius Megellus II Marcus Atilius Regulus
293 Lucius Papirius Cursor I Spurius Carvilius Maximus I
292 Quintus Fabius Maximus Gurges I Decimus Iunius Brutus Scaeva
Dictature : Appius Claudius Caecus I (?)
291 Lucius Postumius Megellus III Caius Iunius Bubulcus Brutus I
290 Publius Cornelius Rufinus I Manius Curius Dentatus I
289 Marcus Valerius Maximus Corvinus II Quintus Caedicius Noctua
288 Publius Cornelius Arvina II Quintus Marcius Tremulus II
287 Caius Nautius Rutilus Marcus Claudius Marcellus
Dictatures : Quintus Hortensius et Appius Claudius Caecus II
286 Marcus Valerius Maximus Potitus Caius Aelius Paetus
285 Marcus Aemilius Lepidus Caius Claudius Canina I
284 Caius Servilius Tucca Lucius Caecilius Metellus Denter*
Suff. : *Manius Curius Dentatus II (?)[n 12]
283 Publius Cornelius Dolabella Cnaeus Domitius Calvinus Maximus
282 Quintus Aemilius Papus I Caius Fabricius Luscinus I
281 Lucius Aemilius Barbula Quintus Marcius Philippus
280 Publius Valerius Laevinus Tiberius Coruncanius
Dictature : Cnaeus Domitius Calvinus Maximus
279 Publius Sulpicius Saverrio Publius Decius Mus
278 Quintus Aemilius Papus II Caius Fabricius Luscinus II
277 Publius Cornelius Rufinus II Caius Iunius Bubulcus Brutus II
276 Quintus Fabius Maximus Gurges II Caius Genucius Clepsina I
Dictature : Publius Cornelius Rufinus
275 Cornelius Lentulus Caudinus Manius Curius Dentatus III
274 Servius Cornelius Merenda Manius Curius Dentatus IV
273 Caius Fabius Dorso Licinus Caius Claudius Canina II
272 Lucius Papirius Cursor II Spurius Carvilius Maximus II
271 Caius Quinctius Claudus Lucius Genucius Clepsina
270 Cnaeus Cornelius Blasio I Caius Genucius Clepsina II
269 Caius Fabius Pictor Quintus Ogulnius Gallus
268 Appius Claudius Russus Publius Sempronius Sophus
267 Lucius Iulius Libo Marcus Atilius Regulus I
266 Numerius Fabius Pictor Decimus Iunius Pera
265 Quintus Fabius Maximus Gurges Lucius Mamilius Vitulus
264 Appius Claudius Caudex Marcus Fulvius Flaccus
263 Manius Valerius Maximus Messalla Manius Otacilius Crassus I
Dictature : Cnaeus Fulvius Maximus Centumalus
262 Lucius Postumius Albinus Megellus Quintus Mamilius Vitulus
261 Lucius Valerius Flaccus Titus Otacilius Crassus
260 Cnaeus Cornelius Scipio Asina I Caius Duilius
259 Lucius Cornelius Scipio Caius Aquillius Florus
258 Caius Sulpicius Paterculus Aulus Atilius Calatinus I
257 Cnaeus Cornelius Blasio II Caius Atilius Regulus Serranus I
Dictature : Quintus Ogulnius Gallus
256 Lucius Manlius Vulso Longus I Quintus Caedicius*
Suff. : *Marcus Atilius Regulus II
255 Marcus Aemilius Paullus Servius Fulvius Paetinus Nobilior
254 Cnaeus Cornelius Scipio Asina II Aulus Atilius Calatinus II
253 Cnaeus Servilius Caepio Caius Sempronius Blaesus I
252 Publius Servilius Geminus I Caius Aurelius Cotta I
251 Caius Furius Pacilus Lucius Caecilius Metellus I
250 Lucius Manlius Vulso Longus II Caius Atilius Regulus Serranus II
249 Publius Claudius Appius Pulcher Lucius Iunius Pullus
Dictatures : Marcus Claudius Glicia et Aulus Atilius Caiatinus
248 Publius Servilius Geminus II Caius Aurelius Cotta II
247 Numerius Fabius Buteo Lucius Caecilius Metellus II
246 Marcus Fabius Licinus Manius Otacilius Crassus II
Dictature : Tiberius Coruncanius
245 Marcus Fabius Buteo Caius Atilius Bulbus I
244 Aulus Manlius Torquatus Atticus I Caius Sempronius Blaesus II
243 Caius Sulpicius Galus Caius Fundanius Fundulus
242 Aulus Postumius Albinus Caius Lutatius Catulus
241 Aulus Manlius Torquatus Atticus II Quintus Lutatius Catulus Cerco
240 Caius Claudius Caecus Centho Marcus Sempronius Tuditanus
239 Quintus Valerius Falto Caius Mamilius Turrinus
238 Publius Valerius Falto Tiberius Sempronius Gracchus
237 Lucius Cornelius Lentulus Caudinus Quintus Fulvius Flaccus I
236 Publius Cornelius Lentulus Caudinus Caius Licinius Varus
235 Titus Manlius Torquatus I Caius Atilius Bulbus II
234 Lucius Postumius Albinus I Spurius Carvilius Maximus Ruga I
233 Quintus Fabius Maximus Verrucosus I Manius Pomponius Matho
232 Marcus Aemilius Lepidus I Marcus Publicius Malleolus
231 Caius Papirius Maso Marcus Pomponius Matho
Dictature : Caius Duilius
230 Marcus Aemilius Barbula Marcus Iunius Pera
229 Lucius Postumius Albinus II Cnaeus Fulvius Centumalus
228 Quintus Fabius Maximus Verrucosus II Spurius Carvilius Maximus Ruga II
227 Publius Valerius Flaccus Marcus Atilius Regulus
226 Marcus Valerius Maximus Messala Lucius Apustius Fullo
225 Lucius Aemilius Papus Caius Atilius Regulus
224 Titus Manlius Torquatus II Quintus Fulvius Flaccus II
Dictature : Lucius Caecilius Metellus
223 Publius Furius Philus Caius Flaminius Nepos I
222 Cnaeus Cornelius Scipio Calvus Marcus Claudius Marcellus I
221 Publius Cornelius Scipio Asina* Marcus Minucius Rufus
Suff. : *Marcus Aemilius Lepidus II
Dictature : Quintus Fabius Maximus Verrucosus I (?)
220 Marcus Valerius Laevinus I Quintus Mucius Scævola
et/ou[n 13]
Lucius Veturius Philo Caius Lutatius Catulus
219 Lucius Aemilius Paullus I Marcus Livius Salinator I
218 Publius Cornelius Scipio Tiberius Sempronius Longus
217 Cnaeus Servilius Geminus Caius Flaminius Nepos* II
Suff. : *Marcus Atilius Regulus II
Dictatures : Quintus Fabius Maximus Verrucosus II et Lucius Veturius Philo
216 Lucius Aemilius Paullus II Caius Terentius Varro
Dictatures : Marcus Junius Pera et Marcus Fabius Buteo
215 Lucius Postumius Albinus* III Tiberius Sempronius Gracchus I
Suff.[n 14] : *Marcus Claudius Marcellus** II et **Quintus Fabius Maximus Verrucosus III
214 Quintus Fabius Maximus Verrucosus IV Marcus Claudius Marcellus III
213 Quintus Fabius Maximus Tiberius Sempronius Gracchus II
Dictature : Caius Claudius Centho
212 Appius Claudius Pulcher Quintus Fulvius Flaccus III
211 Publius Sulpicius Galba Maximus I Cnaeus Fulvius Centunalus Maximus
210 Marcus Valerius Laevinus II Marcus Claudius Marcellus IV
Dictature : Quintus Fulvius Flaccus
209 Quintus Fabius Maximus Verrucosus V Quintus Fulvius Flaccus IV
208 Titus Quinctius Crispinus Marcus Claudius Marcellus V
Dictature : Titus Manlius Torquatus
207 Caius Claudius Nero Marcus Livius Salinator II
Dictature : Marcus Livius Salinator
206 Lucius Veturius Philo Quintus Caecilius Metellus
205 Publius Cornelius Scipio Africanus I Publius Licinius Crassus Dives
Dictature : Quintus Caecilius Metellus
204 Marcus Cornelius Cethegus Publius Sempronius Tuditanus
203 Cnaeus Servilius Caepio Caius Servilius Geminus
Dictature : Publius Sulpicius Galba Maximus
202 Tiberius Claudius Nero Marcus Servilius Pulex Geminus
Dictature : Caius Servilius Geminus
201 Cnaeus Cornelius Lentulus Publius Aelius Paetus

IIe siècle av. J.-C. modifier

An Consuls ( : patriciens et  : plébéiens)
200 Publius Sulpicius Galba Maximus II Caius Aurelius Cotta
199 Lucius Cornelius Lentulus Publius Villius Tappulus
198 Titus Quinctius Flamininus Sextus Aelius Paetus Catus
197 Caius Cornelius Cethegus Quintus Minucius Rufus
196 Lucius Furius Purpureo Marcus Claudius Marcellus
195 Lucius Valerius Flaccus Marcus Porcius Cato Maior
194 Publius Cornelius Scipio Africanus II Tiberius Sempronius Longus
193 Lucius Cornelius Merula Aulus Minucius Thermus
192 Lucius Quinctius Flamininus Cnaeus Domitius Ahenobarbus
191 Publius Cornelius Scipio Nasica Manius Acilius Glabrio
190 Lucius Cornelius Scipio Asiaticus Caius Laelius
189 Cnaeus Manlius Vulso Marcus Fulvius Nobilior
188 Marcus Valerius Messalla Caius Livius Salinator
187 Marcus Aemilius Lepidus I Caius Flaminius
186 Spurius Postumius Albinus Quintus Marcius Philippus I
185 Appius Claudius Pulcher Marcus Sempronius Tuditanus
184 Publius Claudius Pulcher Lucius Porcius Licinus
183 Quintus Fabius Labeo Marcus Claudius Marcellus
182 Lucius Aemilius Paullus Macedonicus I Cnaeus Baebius Tamphilus
181 Publius Cornelius Cethegus Marcus Baebius Tamphilus
180 Aulus Postumius Albinus Luscus Caius Calpurnius Piso*
Suff. : *Quintus Fulvius Flaccus I
179 Lucius Manlius Acidinus Fulvianus Quintus Fulvius Flaccus II
178 Aulus Manlius Vulso Marcus Iunius Brutus
177 Caius Claudius Pulcher Tiberius Sempronius Gracchus I
176 Cnaeus Cornelius Scipio Hispallus* Quintus Petillius
Suff. : *Caius Valerius Laevinus
175 Marcus Aemilius Lepidus II Publius Mucius Scævola
174 Spurius Postumius Albinus Paullulus Quintus Mucius Scævola
173 Lucius Postumius Albinus Marcus Popillius Laenas
172 Caius Popillius Laenas I Publius Aelius Ligus
171 Publius Licinius Crassus Caius Cassius Longinus
170 Aulus Hostilius Mancinus Aulus Atilius Serranus
169 Cnaeus Servilius Caepio Quintus Marcius Philippus II
168 Lucius Aemilius Paullus Macedonicus II Caius Licinius Crassus
167 Quintus Aelius Paetus Marcus Junius Pennus
166 Caius Sulpicius Galba Marcus Claudius Marcellus I
165 Titus Manlius Torquatus Cnaeus Octavius
164 Aulus Manlius Torquatus Quintus Cassius Longinus
163 Tiberius Sempronius Gracchus II Marcus Juventius Thalna
162 Publius Cornelius Scipio Nasica Corculum* I Caius Marcius Figulus** I
Suff. : *Publius Cornelius Lentulus et **Cnaeus Domitius Ahenobarbus
161 Marcus Valerius Messalla Caius Fannius Strabo
160 Marcus Cornelius Cethegus Lucius Anicius Gallus
159 Cnaeus Cornelius Dolabella Marcus Fulvius Nobilior
158 Marcus Aemilius Lepidus Caius Popillius Laenas II
157 Sextus Julius Caesar Lucius Aurelius Orestes
156 Lucius Cornelius Lentulus Lupus Caius Marcius Figulus II
155 Publius Cornelius Scipio Nasica Corculum II Marcus Claudius Marcellus II
154 Lucius Postumius Albinus Quintus Opimius
153 Tiberius Annius Luscus Quintus Fulvius Nobilior
152 Lucius Valerius Flaccus Marcus Claudius Marcellus III
151 Aulus Postumius Albinus Lucius Licinius Lucullus
150 Tiberius Quinctius Flaminius Manius Acilius Balbus
149 Manius Manilius Lucius Marcius Censorinus
148 Spurius Postumius Albinus Magnus Lucius Calpurnius Piso Caesoninus
147 Publius Cornelius Scipio Aemilianus Africanus I Caius Livius Drusus
146 Cnaeus Cornelius Lentulus Lucius Mummius Achaicus
145 Quintus Fabius Maximus Aemilianus Lucius Hostilius Mancinus
144 Servius Sulpicius Galba Lucius Aurelius Cotta
143 Appius Claudius Pulcher Quintus Caecilius Metellus Macedonicus
142 Quintus Fabius Maximus Servilianus Lucius Caecilius Metellus Calvus
141 Cnaeus Servilius Caepio Quintus Pompeius
140 Quintus Servilius Caepio Caius Laelius Sapiens
139 Cnaeus Calpurnius Piso Marcus Popillius Laenas
138 Publius Cornelius Scipio Nasica Serapio Decimus Junius Brutus Callaicus
137 Marcus Aemilius Lepidus Porcina Caius Hostilius Mancinus
136 Lucius Furius Philus Sextus Atilius Serranus
135 Quintus Calpurnius Piso Servius Fulvius Flaccus
134 Publius Cornelius Scipio Aemilianus Africanus II Caius Fulvius Flaccus
133 Publius Mucius Scaevola Lucius Calpurnius Piso Frugi
132 Publius Popillius Laenas Publius Rupilius
131 Lucius Valerius Flaccus Publius Licinius Crassus Dives Mucianus
130 Lucius Cornelius Lentulus* Marcus Perperna
Suff. : *Appius Claudius Nero
129 Caius Sempronius Tuditanus Manius Aquilius
128 Titus Annius Rufus Cnaeus Octavius
127 Lucius Cornelius Cinna Lucius Cassius Longinus Ravilla
126 Marcus Aemilius Lepidus Lucius Aurelius Orestes
125 Marcus Fulvius Flaccus Marcus Plautius Hypsaeus
124 Caius Cassius Longinus Caius Sextius Calvinus
123 Titus Quinctius Flaminius Quintus Caecilius Metellus Baliaricus
122 Cnaeus Domitius Ahenobarbus Caius Fannius Strabo
121 Quintus Fabius Maximus Allobrogicus Lucius Opimius
120 Caius Papirius Carbo Publius Manilius
119 Lucius Aurelius Cotta Lucius Caecilius Metellus Delmaticus
118 Quintus Marcius Rex Marcus Porcius Cato
117 Quintus Mucius Scævola Lucius Caecilius Metellus Diadematus
116 Quintus Fabius Maximus Eburnus Caius Licinius Geta
115 Marcus Aemilius Scaurus Marcus Caecilius Metellus
114 Manius Acilius Balbus Caius Porcius Cato
113 Cnaeus Papirius Carbo Caius Caecilius Metellus Caprarius
112 Lucius Calpurnius Piso Caesoninus Marcus Livius Drusus
111 Publius Cornelius Scipio Nasica Serapio Lucius Calpurnius Bestia
110 Spurius Postumius Albinus Marcus Minucius Rufus
109 Quintus Caecilius Metellus Numidicus Marcus Junius Silanus
108 Servius Sulpicius Galba Hortensius*
Suff. : *Marcus Aurelius Scaurus
107 Lucius Cassius Longinus Caius Marius I
106 Quintus Servilius Caepio Caius Atilius Serranus
105 Cnaeus Mallius Maximus Publius Rutilius Rufus
104 Caius Flavius Fimbria Caius Marius II
103 Lucius Aurelius Orestes Caius Marius III
102 Quintus Lutatius Catulus Caius Marius IV
101 Manius Aquilius Nepos Caius Marius V

Ier siècle av. J.-C. modifier

An Consuls ( : patriciens et  : plébéiens)
100 Lucius Valerius Flaccus Caius Marius VI
99 Aulus Postumius Albinus Marcus Antonius Orator
98 Quintus Caecilius Metellus Nepos Titus Didius
97 Cnaeus Cornelius Lentulus Publius Licinius Crassus
96 Caius Cassius Longinus Cnaeus Domitius Ahenobarbus
95 Quintus Mucius Scævola Lucius Licinius Crassus
94 Caius Coelius Caldus Lucius Domitius Ahenobarbus
93 Caius Valerius Flaccus Marcus Herennius
92 Caius Claudius Pulcher Marcus Perperna
91 Sextus Julius Caesar Lucius Marcius Philippus
90 Lucius Julius Caesar Publius Rutilius Lupus
89 Cnaeus Pompeius Strabo Lucius Porcius Cato
88 Lucius Cornelius Sulla I Quintus Pompeius Rufus
87 Lucius Cornelius Cinna I Cnaeus Octavius
Suff. Lucius Cornelius Merula
86 Lucius Cornelius Cinna II Caius Marius* VII
Suff. Lucius Valerius Flaccus
85 Lucius Cornelius Cinna III Cnaeus Papirius Carbo I
84 Lucius Cornelius Cinna IV Cnaeus Papirius Carbo II
83 Lucius Cornelius Scipio Asiaticus Asiagenus Caius Norbanus
82 Cnaeus Papirius Carbo III Caius Marius
Dictature : Lucius Cornelius Sulla (à vie à partir de fin 82)
81 Cnaeus Cornelius Dolabella Marcus Tullius Decula
Dictature : Lucius Cornelius Sulla (abdication mi 81 au bout de 6 mois)
80 Lucius Cornelius Sulla II Quintus Caecilius Metellus Pius
79 Appius Claudius Pulcher Publius Servilius Vatia Isauricus
78 Marcus Aemilius Lepidus Quintus Lutatius Catulus
77 Mamercus Aemilius Lepidus Livianus Decimus Junius Brutus
76 Cnaeus Octavius Caius Scribonius Curio
75 Caius Aurelius Cotta Lucius Octavius
74 Marcus Aurelius Cotta Lucius Licinius Lucullus
73 Caius Cassius Longinus Varus Marcus Terentius Varro Lucullus
72 Cnaeus Cornelius Lentulus Clodianus Lucius Gellius Publicola
71 Publius Cornelius Lentulus Sura Cnaeus Aufidius Orestes
70 Marcus Licinius Crassus I Cnaeus Pompeius Magnus I
69 Quintus Caecilius Metellus Creticus Quintus Hortensius Hortalus
68 Lucius Caecilius Metellus Caprarius Quintus Marcius Rex
Suff. Servilius Vatia (décède lors de son consulat)
67 Manius Acilius Glabrio Caius Calpurnius Piso
66 Manius Aemilius Lepidus Lucius Volcacius Tullus
65 Lucius Manlius Torquatus Lucius Aurelius Cotta
64 Lucius Julius Caesar Caius Marcius Figulus
63 Marcus Tullius Cicero Caius Antonius Hybrida
62 Decimus Iunius Silanus Lucius Licinius Murena
61 Marcus Valerius Messalla Niger Marcus Pupius Piso Frugi Calpurnianus
60 Lucius Afranius Quintus Caecilius Metellus Celer
59 Caius Julius Caesar I Marcus Calpurnius Bibulus
58 Lucius Calpurnius Piso Caesoninus Aulus Gabinius
57 Publius Cornelius Lentulus Spinther Quintus Caecilius Metellus Nepos
56 Cnaeus Cornelius Lentulus Marcellinus Lucius Marcius Philippus
55 Marcus Licinius Crassus II Cnaeus Pompeius Magnus II
54 Appius Claudius Pulcher Lucius Domitius Ahenobarbus
53 Marcus Valerius Messalla Rufus Cnaeus Domitius Calvinus I
52 Cnaeus Pompeius Magnus III Quintus Caecilius Metellus Pius Scipio Nasica
51 Servius Sulpicius Rufus Marcus Claudius Marcellus
50 Lucius Aemilius Paullus Caius Claudius Marcellus
49 Lucius Cornelius Lentulus Crus Caius Claudius Marcellus
Dictature : Caius Julius Caesar I (onze jours fin 49)
48 Caius Julius Caesar II Publius Servilius Vatia Isauricus I
47 Dictature : Caius Julius Caesar II (pour un an)
Quintus Fufius Calenus Publius Vatinius
46 Caius Julius Caesar III Marcus Aemilius Lepidus I
Dictature : Caius Julius Caesar III (pour dix ans)
45 Caius Julius Caesar IV (consul unique)
Suff. Quintus Fabius Maximus (oct. - déc.) Caius Trebonius (oct. - déc)
Suff. Caius Caninius Rebilus (31 déc.)
44 Caius Julius Caesar* V Marcus Antonius I
Dictature : Caius Julius Caesar IV (à vie)
Suff. : *Publius Cornelius Dolabella
43 Aulus Hirtius Caius Vibius Pansa Caetronianus
Suffects : Caius Julius Caesar Octavianus I, Quintus Pedius , Caius Carrinas et Publius Ventidius Bassus
42 Marcus Aemilius Lepidus II Lucius Munatius Plancus
41 Publius Servilius Vatia Isauricus II Lucius Antonius
40 Caius Asinius Pollio Cnaeus Domitius Calvinus II
Suff. : Lucius Cornelius Balbus et Publius Canidius Crassus
39 Caius Calvisius Sabinus Lucius Marcius Censorinus
Suff. : Caius Cocceius Balbus et Publius Alfenus Varus
38 Appius Claudius Pulcher Caius Norbanus Flaccus
Suff. : Lucius Cornelius Lentulus et Lucius Marcius Philippus
37 Lucius Caninius Gallus Marcus Vipsanius Agrippa I
Suff. : Titus Statilius Taurus
36 Marcus Cocceius Nerva Lucius Gellius Publicola
Suff. : Lucius Nonius Asprenas et Quintus Marcius
35 Lucius Cornificius Sextus Pompeius
Suff. : Publius Cornelius Dolabella et Titus Peducaeus
34 Marcus Antonius II Lucius Scribonius Libo
Suff. : Aemilius Lepidus Paullus , Lucius Sempronius Atratinus , Caius Memmius et Marcus Herennius
33 Caius Julius Caesar Octavianus II Lucius Volcacius Tullus
Suff. : Lucius Autronius Paetus , Lucius Flavius , Caius Fonteius Capito , Marcus Acilius Glabrio , Lucius Vinicius et Quintus Laronius
32 Cnaeus Domitius Ahenobarbus Caius Sosius
Suff. : Lucius Cornelius Cinna et Marcus Valerius Messalla
31 Caius Julius Caesar Octavianus III Marcus Valerius Messalla Corvinus
Suff. : Marcus Titius et Cnaeus Pompeius
30 Caius Julius Caesar Octavianus IV Marcus Licinius Crassus
Suff. : Caius Antistius Vetus, Marcus Tullius Cicero Minor et Lucius Saenius
29 Caius Julius Caesar Octavianus V Sextus Appuleius
Suff. : Potitus Valerius Messalla
28 Caius Julius Caesar Octavianus VI Marcus Vipsanius Agrippa II
27 Imperator Caesar Augustus VII Marcus Vipsanius Agrippa III
Instauration du principat
Liste des consuls romains du Haut-Empire
( à 192 apr. J.-C.)

Notes et références modifier

Notes modifier

  1. Le choix de cette date pour marquer la fin de la période républicaine n'est qu'une reconstruction historique. En effet, la République n'a jamais été abolie à Rome. Le Princeps, à partir du moment où il n'a plus aucun rival, cumule les magistratures cum imperio, ce qui institue de fait un système monarchique.
  2. 501 selon Tite-Live, 498 selon Denys d'Halicarnasse, pour la dictature de Titus Larcius Flavus
  3. 499 selon Tite-Live, 496 selon Denys d'Halicarnasse, pour la dictature de Aulus Postumius Albus Regillensis
  4. 458 : Tite-Live, Histoire romaine, III, 25
  5. 458 : Chronographe de 354, Liste des consuls
    (Il se pourrait qu'un certain "Carve(tus)" soit élu au consulat mais décède avant le début de son mandat, et Minucius est alors élu suffect et commence l'année au côté de Nautius)
  6. 457 : Tite-Live, Histoire romaine, III, 30
  7. 457 : Diodore de Sicile, Bibliothèque historique, XII, 2
  8. 434 : on ne sait pas si ce sont des consuls ou des tribuns consulaires qui sont élus cette année (voir Tite-Live, Histoire romaine, IV, 23). Il est possible que les consuls de l'année précédente aient été maintenus dans leurs fonctions jusqu'à la nomination d'un dictateur.
  9. 328 : Tite-Live, Histoire romaine, VIII, 22
  10. 328 : Diodore de Sicile, Histoire universelle, Livre XVII, 87
  11. 328 : Chronographe de 354, Liste des consuls
  12. Selon Polybe mais peu vraisemblable, le consul Lucius Caecilius Metellus Denter est plus probablement mort l'année suivante en tant que proconsul.
  13. 220 : Il semblerait que ce soient Marcus Valerius Laevinus et Quintus Mucius Scævola qui aient été élu consuls, qui auraient abdiqué, tandis que Lucius Veturius Philo et Caius Lutatius Catulus seraient consuls suffects. Cependant, aucune source viable ne permet de vérifier ces informations, bien que tous les fastes consulaires donnent les quatre noms.
  14. 215 : Lucius Postumius Albinus, consul élu, meurt au combat avec toute son armée. Tiberius Sempronius Gracchus reste seul consul le temps que les auspices soient favorables, puis Marcus Claudius Marcellus est élu, mais les augures indiquent que l'élection est mauvaise, il abdique donc et Quintus Fabius Maximus Verrucosus le remplace (Tite-Live, Histoire romaine, Livre XXIII, 31)

Références modifier

  • Sources modernes :
  1. Heurgon 1993, p. 385.
  2. Laet 1953, p. 622-624.
  3. Forsythe 2005, p. 369-370.
  4. Piel et Minéo 2011, p. 13.
  • Sources antiques :

Bibliographie modifier

Auteurs antiques modifier

Auteurs modernes modifier

  • (de) Georg Wissowa, August Pauly, Wilhelm Kroll (dir.), Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft, Stuttgart & Munich, 1896- (lire en ligne)
  • (en) T. Robert S. Broughton, The Magistrates of the Roman Republic : Volume I, 509 B.C. - 100 B.C., New York, The American Philological Association, coll. « Philological Monographs, number XV, volume I », , 578 p. (lire en ligne)
  • (en) Siegfried J. Laet, « Broughton (T. Robert S.) : The Magistrates of the Roman Republic », Revue belge de philologie et d'histoire, vol. 31, no 2,‎
  • Jacques Heurgon, Rome et la Méditerranée occidentale jusqu'aux guerres puniques, Paris, PUF,
  • (en) Gary Forsythe, A Critical History of Early Rome, Berkeley, University of California Press,
  • Thierry Piel et Bernard Minéo, Et Rome devint une République, 509 av. J.-C., Lemme Edit, Illustoria,

Articles connexes modifier