Liste des tribuns militaires à pouvoir consulaire

page de liste de Wikipédia

Cette liste des tribuns militaires à pouvoir consulaire recense tous les hommes politiques romains élus sous la République romaine à la place de consuls, entre 444 et 367 av. J.-C.

Première période (444-409) modifier

De 444 à 409 av. J.-C., la nouvelle forme de gouvernement que constitue le tribunat militaire semble avoir du mal à s'imposer face aux collèges de consuls qui restent régulièrement élus. Durant cette période, les tribuns consulaires sont élus seize fois contre vingt fois pour les consuls. Le nombre de tribuns élus chaque année est d'abord fixé à trois puis atteint régulièrement quatre à partir de 426 av. J.-C.

Année
(av. J.-C.)
Noms des tribuns consulaires Sources
antiques
[n 1]
444[n 2] A. Sempronius Atratinus L. (T.) Atilius Luscus T. Cloelius Siculus IV, 7
443 à 439 : élections consulaires
438 L. Quinctius Cincinnatus I Mam. Aemilius Mamercinus L. Iulius Iullus IV, 16
437 à 435 ou 434[n 3] : élections consulaires
434[n 3] Ser. Cornelius Cossus (?) M. Manlius Capitolinus (?) Q. Sulpicius Camerinus (?) ?
433 M. Fabius Vibulanus M. Folius Flaccinator L. Sergius Fidenas IV, 25
432 L. Furius Medullinus I L. Pinarius Mamercinus Sp. Postumius Albus IV, 25
431 à 427 : élections consulaires
426 A. Cornelius Cossus T. Quinctius Poenus C. Furius Pacilus M. Postumius Albinus I IV, 31
425 L. Quinctius Cincinnatus II L. Furius Medullinus II A. Sempronius Atratinus I L. Horatius Barbatus (?) IV, 35
424 L. Sergius Fidenas I Ap. Claudius Crassus Sp. Nautius Rutilus Sex. Iulius Iullus IV, 35
423 : élections consulaires
422 L. Manlius Capitolinus Q. Antonius Merenda L. Papirius Mugillanus IV, 42
421 : élections consulaires
420 L. Quinctius Cincinnatus III L. Furius Medullinus III A. Sempronius Atratinus II M. Manlius Vulso IV, 44
419[a 1] Agrippa Menenius Lanatus I P. Lucretius Tricipitinus I Sp. Nautius Rutilus I (C. Servilius Axilla I) IV, 44
418 L. Sergius Fidenas II M. Papirius Mugillanus I C. Servilius Axilla (II) IV, 45
417 Agrippa Menenius Lanatus II P. Lucretius Tricipitinus II Sp. Veturius Crassus C. Servilius Axilla (III) IV, 47
416 A. Sempronius Atratinus III M. Papirius Mugillanus II Sp. Nautius Rutilus II Q. Fabius Vibulanus I (?) IV, 47
415 C. Valerius Potitus I Num. Fabius Vibulanus I P. Cornelius Cossus Q. Quinctius Cincinnatus I IV, 49
414 L. Valerius Potitus I Cn. Cornelius Cossus Q. Fabius Vibulanus II P. Postumius Albinus IV, 49
413 à 409 : élections consulaires

Deuxième période (408-367) modifier

Entre 408 et 367 av. J.-C., le tribunat consulaire est plus régulièrement utilisé. Seuls deux collèges de consuls sont élus, en 393 et 392 av. J.-C. Les effectifs augmentent rapidement, passant de trois puis quatre tribuns élus pour un an à six, voire huit selon les auteurs antiques. Après 392 av. J.-C., cette magistrature semble même devenir permanente jusqu'à l'année 367 av. J.-C. et son abrogation définitive, conséquence du vote des lois licinio-sextiennes. On en revient alors définitivement aux consuls (voir la liste des consuls de la République romaine).

Année
(av. J.-C.)
Noms des tribuns consulaires Sources
antiques
[n 1]
408 C. Servilius Structus I P. Cornelius Rutilus C. Iulius Iullus I IV, 56
407 C. Servilius Structus II C. Valerius Potitus II Num. Fabius Vibulanus II L. Furius Medullinus I IV, 57
406 P. Cornelius Rutilus L. Valerius Potitus II Cn. Cornelius Cossus I Cn. (Num.) Fabius Ambustus IV, 58
405 L. Furius Medullinus II C. Iulius Iullus II M. (M') Aemilius Mamercinus I IV, 61
A. Manlius Vulso I T. Quinctius Capitolinus Q. Quinctius Cincinnatus II
404 Sp. Nautius Rutilus III C. Valerius Potitus III Cn. Cornelius Cossus II IV, 61
C. (K.) Fabius Ambustus I M' Sergius Fidenas I P. Cornelius Maluginensis
403[n 4] L. Valerius Potitus III M. (M') Aemilius Mamercinus II M. Furius Fusus[n 5] L. Iulius Iullus V, 1
Ap. Claudius Crassus M. Quinctilius Varus M. Postumius Albinus II M. Postumius
402 C. Servilius Structus III A. Manlius Vulso II M' Sergius Fidenas II V, 8
Q. Sulpicius Camerinus I Q. Servilius Fidenas I L. Verginius Tricostus
401 L. Valerius Potitus IV M' Aemilius Mamercinus III Cn. Cornelius Cossus III V, 10
K. Fabius Ambustus (II) M. Furius Camillus I L. Iulius Iullus I
400 L. Titinius Pansa I P. Maelius Capitolinus I P. Manlius Vulso V, 12
P. Licinius Calvus L. (Sp.) Furius Medullinus L. Publilius Philo
399 Cn. Genucius Augurinus (/ ?) I L. Atilius Priscus (/ ?) I M. Veturius Crassus V, 13
V. Publilius Philo M. Pomponius Rufus Cn. (C.) Duilius Longus
398 L. Valerius Potitus V L. Furius Medullinus III M. Furius Camillus II V, 14
Q. Servilius Fidenas II Q. Sulpicius Camerinus II M. Valerius Lactucinus I
397 L. Furius Medullinus IV A. Manlius Vulso III L. Iulius Iullus II V, 16
P. Cornelius Maluginensis A. Postumius Albinus L. Sergius Fidenas
396 P. Maelius Capitolinus II L. Titinius Pansa II P. (Q.) Manlius Vulso V, 18
Cn. Genucius Augurinus(/ ?) II L. Atilius Priscus(/ ?) II P. Licinius Calvus[n 6]
395 L. Furius Medullinus V K. Fabius Ambustus (III) Q. Servilius Fidenas III V, 24
M. Valerius Lactucinus II P. Cornelius Scipio I P. Cornelius Cossus
394 L. Furius Medullinus VI M. Furius Camillus III P. Cornelius ou P. Cornelius Scipio II[n 7] V, 26
C. Aemilius Mamercinus I L. Valerius Publicola I Sp. Postumius Albinus
393 à 392 : élections consulaires
391 L. Furius Medullinus VII C. Aemilius Mamercinus II Lucius L. Tricipitinus I V, 32
Ser. Sulpicius Camerinus M. (L.) Aemilius Mamercinus (I) Agrippa Furius Fusus
390 Q. Servilius Fidenas IV K. Fabius Ambustus (IV) Num. Fabius Ambustus II V, 36
Ser. (P.) Cornelius Maluginensis I Q. Fabius Ambustus Q. Sulpicius Longus
389 L. Valerius Publicola II P. Cornelius I A. Manlius Capitolinus I VI, 1
L. Postumius Albinus I L. Aemilius Mamercinus I (II) L. Verginius Tricostus
388 Q. Servilius Fidenas V L. Iulius Iullus II T. Quinctius Cincinnatus I VI, 4
Ser. Sulpicius Rufus I L. Lucretius Tricipitinus II L. Aquilius Corvus
387 L. Valerius Publicola III L. Aemilius Mamercinus II (III) L. Papirius Cursor I VI, 5
C. (Cn.) Sergius Fidenas I L. Menenius Lanatus I C. (L.) Cornelius
386 Q. Servilius Fidenas VI M. Furius Camillus IV Ser. Cornelius Maluginensis II VI, 6
L. Quinctius Cincinnatus I P. Valerius Potitus I L. Horatius Pulvillus
385 A. Manlius Capitolinus II L. Papirius Cursor II P. Cornelius II VI, 11
L. Quinctius Cincinnatus II C. (Cn.) Sergius Fidenas II T. Quinctius Cincinnatus II
384 M. Furius Camillus V Ser. Cornelius Maluginensis III P. Valerius Potitus II VI, 18
Ser. Sulpicius Rufus II T. Quinctius Cincinnatus III C. Papirius Crassus
383 L. Valerius Publicola IV A. Manlius Capitolinus III Ser. Sulpicius Rufus III VI, 21
L. Aemilius Mamercinus III (IV) L. Lucretius Tricipitinus III M. Trebonius
382 Ser. Cornelius Maluginensis IV L. Aemilius Mamercinus IV (V) L. Papirius Mugillanus (I) VI, 22
Q. Servilius Fidenas I Sp. Papirius Crassus Ser. (C.) Sulpicius Camerinus
381 M. Furius Camillus VI L. Lucretius Tricipitinus IV L. Postumius Albinus II VI, 22
L. Furius Medullinus I M. Fabius Ambustus I A. Postumius Albinus
380[n 8] L. Valerius Publicola V Ser. Cornelius Maluginensis IV P. Valerius Potitus III VI, 27
Sp. (L.) Papirius Cursor (II) C. (Cn.) Sergius Fidenas III L. Menenius Lanatus II
L. Aemilius Mamercinus VI (?) C. Sulpicius Peticus (?) T. Papirius Crassus (?)
379 L. Iulius Iullus III P. Manlius Capitolinus I C. Manlius Capitolinus VI, 30
C. Sextilius M. Albinius L. Antistius
378 Q. Servilius Fidenas II P. Cloelius Siculus L. Geganius Macerinus VI, 31
Sp. Furius C. Licinius
ou L. Menenius Lanatus III
M. Horatius
377 L. Aemilius Mamercinus P. Valerius Potitus IV L. Quinctius Cincinnatus III VI, 32
Ser. Sulpicius Praetextatus I C. Veturius Crassus I C. Quinctius Cincinnatus
376 Ser. Cornelius Maluginensis V L. Menenius Lanatus IV Ser. Sulpicius Praetextatus II L. Papirius Mugillanus II ?
375 à 371 : blocage politique
370 Ser. Cornelius Maluginensis VI P. Valerius Potitus V A. Manlius Capitolinus IV VI, 36
Ser. Sulpicius Praetextatus III L. Furius Medullinus II C. Valerius Potitus
369 Q. Servilius Fidenas III C. Veturius Crassus II M. Fabius Ambustus II VI, 36
A. Cornelius Cossus I M. Cornelius Maluginensis I Q. Quinctius Cincinnatus
368 Ser. Cornelius Maluginensis VII Ser. Sulpicius Praetextatus IV L. Veturius Crassus I VI, 38
T. Quinctius Cincinnatus Sp. Servilius Structus L. Papirius Crassus
367 P. Valerius Potitus VI A. Cornelius Cossus II P. Manlius Capitolinus II VI, 42
M. Cornelius Maluginensis II L. Veturius Crassus II M. Geganius Macerinus

Notes et références modifier

Notes modifier

  1. a et b Sauf indication contraire, il s'agit de Tite-Live, Histoire romaine
  2. 444 : les trois tribuns consulaires démissionnent trois mois après leur élection, par un décret des augures, pour un vice lors de l'organisation des votes (Tite-Live, Histoire romaine, IV, 7 et Denys d'Halicarnasse, Antiquités romaines, XI, 61).
  3. a et b 434 : il n'est pas bien établi si ce sont des consuls ou des tribuns consulaires qui sont élus cette année (Tite-Live, Histoire romaine, IV, 23).
  4. 403 : selon les historiens modernes, les censeurs de 403 av. J.-C. sont comptés comme tribuns consulaires par l'une des sources de Tite-Live. Il faudrait donc compter six tribuns et non huit pour cette année-là.
  5. 403 : d'après Tite-Live, c'est Marcus Furius Camillus et non Marcus Furius Fusus qui est tribun consulaire cette année-là. Il est possible qu'il y ait une confusion entre les deux Marcus Furius (Tite-Live, Histoire romaine, V, 10, 14 et 26 et VI, 6, 18 et 22).
  6. 396 : son père, Publius Licinius Calvus Esquilinus, tribun consulaire en 400 av. J.-C., est réélu sans s'être porté candidat et demande au peuple que son fils soit nommé à sa place, ce qui lui est accordé (Tite-Live, Histoire romaine, V, 18).
  7. 394 : un Publius Cornelius est tribun consulaire cette année-là. Il s'agit soit de Publius Cornelius, deux fois tribun consulaire en 389 et 385 av. J.-C., soit de Publius Cornelius Scipio, tribun consulaire l'année passée. Tite-Live signale que c'est son second tribunat consulaire, ce qui pourrait indiquer qu'il s'agit de Publius Cornelius Scipio (Tite-Live, Histoire romaine, V, 26).
  8. 380 : selon Tite-Live, il y a six tribuns consulaires cette année-là (Tite-Live, Histoire romaine, VI, 27) mais certaines sources comptent jusqu'à neuf tribuns, soit un record.

Références modifier

  • Sources antiques :
  1. Denys d'Halicarnasse, Antiquités romaines, XII, 6

Bibliographie modifier

  • (en) T. Robert S. Broughton, The Magistrates of the Roman Republic : Volume I, 509 B.C. - 100 B.C., New York, The American Philological Association, coll. « Philological Monographs, number XV, volume I », , 578 p.
  • (fr) Jean-Claude Richard, « Réflexions sur le tribunat consulaire », Mélanges de l'École française de Rome. Antiquité, t. 102, no 2,‎ , p. 767-799 (lire en ligne)