Auxilia palatina (singulier auxilium palatinum) étaient des unités d'infanterie du Bas-Empire romain.

Certaines de ces unités avaient des noms spéciaux tels que Cornuti ou Brachiati ; d’autres semblent porter le nom du peuples au sein duquel ont été recrutés les premiers éléments de l'unité, beaucoup d'entre-elles provenant de l'est de la Gaule, ou ayant comme origine les barbares germains. Ces unités sont toutes devenues des unités « auxilia palatina » quand vers l'an 365 une distinction a été faite entre les palatina et le reste des Comitatus. Il n'y a aucune preuve directe de la composition d'un auxilium mais on estime le nombre de soldats de ces unités entre 600 et 700[1]. Certains auxilia sont attestées comme limitanei, en particulier sur le Danube. On ne sait pas si elles étaient considérées comme faisant partie d'une catégorie différente d'unité.

Liste des auxilia palatina modifier

Liste des auxilia palatina repris au début du Ve siècle dans la Notitia Dignitatum :

  • Cornuti seniores
  • Brachiati seniores
  • Petulantes seniores
  • Celtae seniores
  • Batavi seniores
  • Mattiaci seniores
  • Mattiaci iuniores
  • Ascarii seniores
  • Ascarii iuniores
  • Iovii seniores
  • Cornuti iuniores
  • Sagittarii Nervii
  • Leones seniores
  • Leones iuniores
  • Exculcatores seniores
  • Sagittarii Tungri
  • Exculcatores iuniores
  • Tubantes
  • Salii
  • Grati
  • Felices seniores
  • Felices iuniores
  • Gratianenses seniores
  • Invicti seniores
  • Augustei
  • Iovii iuniores
  • Victores iuniores
  • Batavi iuniores
  • Bructeri
  • Ampsivarii
  • Gratianenses iuniores
  • Valentianenses iuniores
  • Raeti
  • Sequani
  • Sagittarii venatores
  • Latini
  • Sabini
  • Brachiati iuniores
  • Honoriani Atecotti seniores
  • Honoriani Marcomanni seniores
  • Honoriani Marcomanni iuniores
  • Honoriani Atecotti iuniores
  • Brisigavi seniores
  • Brisigavi iuniores
  • Honoriani Mauri seniores
  • Honoriani Mauri iuniores
  • Celtae iuniores
  • Invicti iuniores Britanniciani
  • Exculcatores iuniores Britanniciani
  • Felices Valentinianenses
  • Mattiaci iuniores Gallicani
  • Salii Gallicani
  • Sagittarii Nervii Gallicani
  • Iovii iuniores Gallicani
  • Seguntienses
  • Galli victores
  • Honoriani victores iuniores
  • Honoriani ascarii seniores
  • Felices iuniores Gallicani
  • Atecotti iuniores Gallicani
  • Tungri
  • Honoriani Gallicani
  • Mauri tonantes seniores
  • Mauri tonantes iuniores

Notes et références modifier

  1. (en) Arnold Hugh Martin Jones, History of the Later Roman Empire, Oxford, Blackwell, , p. 682