Utilisateur:Silvano/Komprenilo de Sambahsaj verboj

Tiu dokumento ne klarigas kiel konjugacii sambahsan verbon (por tio vidu la gramatikon) sed kiel analizi ĝin se leganto ne komprenas ĝin kaj deziras trovi ĝian signifon en vortaro

Por deĉifri sambahsan verbon oni devas trovi ĝian radikon, ĉar radikoj estas troveblaj en vortaro.

La neregulaj verbon, ses, habe kaj woide (esti, havi kaj scii) ne estas klarigitaj ĉi-sube.

Ni konsideru ekzemple eelileisskwt : ee estas prefikso ; li estas kvazaŭ-prefiksa ripeto de la radiko ; leis estas la radiko ; skw estas sufikso, kaj -t estas finaĵo. Kiam leis estas trovita, ĝia signifo povas esti trovita per vortaro.

Sufiksoj kaj finaĵoj estas alfabete ordigitaj, sed maldestren : -a, -ba, -e, -de ktp.

La tabelo estas tiel ordigita : finaĵo, radiko, sufikso, prefisko. V= vokalo ; K= konsonanto.

Finaĵoj

Verboj kiuj ŝanĝas la radikon por la pasinta tempo povas ne havi finaĵon.

a

1^a kaj 3^a singularaj personoj de subjunktivo (arkaika)

sta

2^a singulara persono de paseo.

(e)nd

Prezenca aktiva participo.

e

Infinitivo (prezenca). Imperativo, 2^a singulara persono.

te

Prezenca kaj imperativa 2^a plurala persono.

iete

Dua plurala persono de kondicionalo.

siete

Dua plurala persono de futuro.

di

Dua singulara persono de imperativo (arkaika). Kun verboj kun «eu» kaj «ei» (kaŭzas ablaŭton) kaj verboj kun nazala infikso (forigas la neakcentitan e-n).

m

Unua singulara persono de prezenco.

(s)am

Unua plurala persono de paseo.

iem

Unua singulara persono de kondicionalo.

siem

Unua singulara persono de futuro.

Radiko

Neakcentita -e

La neakcentita lasta -e de radiko foje malaperas :

Fiker + im = fikrim

Linekw + mos = linkwmos

Finaĵoj -s aŭ -t

Se finaĵoj komenciĝas per -s aŭ -t, la lasta litero de la radiko subiras la jenajn modifojn :

b + s = ps

b + t = pt

g + s = cs, x

g + t = ct

k + s = cs, x

k + t = ct

s + s = s

t + t = t

v + s = fs

v + t = ft

Prefiksoj

Nur verbospecifaj prefiksoj estas pritraktitaj ĉi-tie. La aliaj estas prezentitaj inter la normalaj sambahsasj prefiksoj aŭ estas nur prepozicioj.

oi(s)

"oi(s)" estas normalaj prefiksoj (kun la signifo el-). Tamen, pro fonetikaj kialoj, oi povas aldoniĝi al ĉiu verbo komenciĝanta per "sK-". Ekzemple : scrib- = oiscrib-

ee

Tod elemento, nomata augment donas al prezenca verbo kutiman paseon sencon, t.s ago okazanta longe aŭ ripete en la pasinteco, tempo nomata ankaũ imperfekto.

bi

Egalas la Esperantan ek-.

na

Egalas plu plus verbo.

re

Denove, re-.

za

Ĉesi plus verbo.