Nederlandsche vogelen

livre du naturaliste Cornelis Nozeman

Nederlandsche vogelen
Image illustrative de l’article Nederlandsche vogelen
Édition première, Amsterdam, 1770.

Auteur Cornelis Nozeman, Maarten Houttuyn, Coenraad Jacob Temminck
Pays Drapeau des Pays-Bas Pays-Bas
Genre Ornithologie
Éditeur Jan Christiaan Sepp
Lieu de parution Amsterdam
Date de parution 1770-1829
Illustrateur Jan Christiaan Sepp

Nederlandsche vogelen (français : Oiseaux des Pays-Bas) est un ouvrage d'ornithologie néerlandais par Cornelius Nozeman et Jan Christiaan Sepp publié en cinq tomes entre 1770 et 1829 à Amsterdam. Ces volumes décrivaient pour la première fois tous les oiseaux des Pays-Bas et constituent l'un des ouvrages les plus chers et prolongés de l'histoire de l'imprimerie néerlandaise.

Développement de l'ouvrage modifier

Tome 1 modifier

Nederlandsche vogelen; volgens hunne huishouding, aert, en eigenschappen beschreeven door Cornelius Nozeman. Alle naer ’t leeven geheel nieuw en naeuwkeurig getekend, in ’ t koper gebragt en natuurlyk gekoleurd door, en onder opzicht van Christiaan Sepp en Zoon Amsterdam, J.C. Sepp en zoon, 1770.[1]

Tome 2, 3, 4 et 5 modifier

Nederlandsche vogelen; volgens hunne huishouding, aert, en eigenschappen beschreeven door Cornelius Nozeman [...] en verder, na zijn ed. overlyden, door Martinus Houttuyn. Alle naer ’t leeven geheel nieuw en naeuwkeurig getekend, in ’ t koper gebragt en natuurlyk gekoleurd door, en onder opzicht van Christiaan Sepp en Zoon. Amsterdam : J.C. Sepp en zoon, 1789 / 1797 / 1809 / 1829.

Les auteurs modifier

Cornelius Nozeman (1720 - 1786) fut pasteur protestant de la Fraternité remonstrante. Il a écrit les textes du tome premier de Nederlandsche vogelen (Oiseaux des Pays-Bas) et une grande partie du tome second. Après sa mort, le médecin et naturaliste Martinus Houttuyn (1720 - 1798) a continué l'œuvre. La dernière partie fut composée par l'éditeur assisté par Coenraad Jacob Temminck (1778 - 1858). Les images étaient gravées par - ou sous la surveillance de - Christiaan Sepp (±1700 - 1775), et après son décès par son fils Jan Christiaan Sepp ( - ) et son petit-fils Jan Sepp ( - ). La maison de Jan Christiaan Sepp et Fils était également éditeur. Il n'y a pas de signatures sur les planches, voilà pourquoi leur paternité n'est pas claire[2].

L'œuvre modifier

Nederlandsche vogelen fut le premier ouvrage d'origine néerlandaise consacré exclusivement à l'ornithologie et fut fameux comme le livre néerlandais le plus cher de son temps. Deux générations d'éditeurs y ont collaboré, cinq auteurs et une armée de dessinateurs, graveurs et coloristes à main[3]. Nederlandsche vogelen fut un projet hors de prix. Tous les oiseaux étaient "dessinés de nouveau exactement d’après nature, gravés sur cuivre et colorés fidèlement." L'objet fut de représenter les oiseaux grandeur nature dans la mesure du possible, d’où le grand format de 56 x 39,5 cm des livres. Le livre parut en fascicules à relier. Après 59 ans l'ouvrage fut achevé avec la parution du cinquième tome. Chaque tome contient 50 gravures colorées.

Les illustrations modifier

Les 250 planches de Nederlandsche vogelen représentent 192 espèces d'oiseaux sauvages, y compris sept déviations leucistiques, douze espèces de volaille et six races de colombe. L'ordre est arbitraire parce que l'on dessinait les oiseaux quand ils devenaient disponibles[4].

Rééditions modifier

 
Nederlandsche Vogelen (réédition 2014)

Donation à Wikimedia Commons modifier

La Bibliothèque royale des Pays-Bas a fait don des 250 images de Nederlandsche vogelen à Wikimedia Commons en 2015.

Sur les autres projets Wikimedia :

Notes et références modifier

  1. Catalogue Koninklijke Bibliotheek (Bibliothèque royale (Pays-Bas))
  2. À voir (nl) Nederlandschevogelen.nl
  3. Nozeman, édition par van Delft et collaborateurs, 2014, p. 16
  4. Brouwer 1943, p. 75
  5. Sepp-Nozeman, Nederlandsche vogelen 1770-1829. Zestien reproducties in kleur naar de fraaiste voorbeelden. Introduction par A. Schierbeek. ’s-Gravenhage, L.J.C. Boucher, 1940.

Littérature modifier

  • (nl) Brouwer G.A. (1943) - De waarde van Nozeman en Sepp's Nederlandsche Vogelen (1770-1829) voor de faunistiek. In: Ardea 32 (1-2): 74 - 107, à télécharger.
  • (nl) Korthof, Gert (2014) - Nederlandsche Vogelen (1) ; Een vernieuwend ornithologisch standaardwerk uit de 18e-19e eeuw. Blog date 2014-10-21, consulté 2015-05-14.
  • (nl) Nozeman, Cornelius & Christiaan Sepp (1770 - 1829) - Nederlandsche vogelen. Réédition de 2014 en fac-similé: Tielt / Den Haag, Lannoo / Bibliothèque royale (Pays-Bas, Koninklijke Bibliotheek). Introduction par Marieke van Delft, Esther van Gelder et Lex Raat.

Liens externes modifier